Zelfwaarde en persoonlijke groei

Het effect van opvoeding op zelfwaarde en geluk

Wat als jouw gevoel van zelfwaarde nooit echt verdwenen is, maar alleen onder het stof van oude overtuigingen ligt?

Een baby die net geboren is, heeft al waarde, zonder daar iets voor te hoeven doen. Zelfwaarde en persoonlijke groei beginnen al vanaf dit eerste moment, nog voordat iemand iets bereikt of presteert.
Maar later, als de baby volwassen is, is die vanzelfsprekende waarde allemaal weg en moet dezelfde persoon zijn waarde opnieuw verdienen? Die persoon is toch nog gewoon die persoon die hij ook was als baby?

Ons gevoel van zelfwaarde en persoonlijke groei verandert omdat we ons spiegelen aan onze directe omgeving en vooral aan de manier waarop we zijn opgevoed. Stel je het volgende voor: het ene kind is vrij en liefdevol opgevoed in een hecht gezin en het andere in een zeer strenge of zelfs narcistische omgeving, met strikte regels over wat wel of niet kan. Beide bouwen dan een compleet andere waardering voor zichzelf op. Het ene kind wordt later iemand die zelfverzekerd is, risico’s durft te nemen en over het algemeen gelukkig is.

Het andere kind daarentegen wordt later zelfkritisch, onzeker, bang voor het onbekende en zal een stuk ongelukkiger worden, omdat het zichzelf veel minder waard vindt dan de ander. Het zelfkritische kind heeft continu het gevoel zichzelf te moeten bewijzen om die zelfwaarde te krijgen. Waar het zelfverzekerde kind zich bewust is van zijn of haar zelfwaarde, is het zelfkritische kind voortdurend op zoek naar waardering van buitenaf.

Hoe overtuigingen je zelfwaarde beïnvloeden

Onderweg naar volwassenheid verandert de waardering die iemand over zichzelf heeft opgebouwd niet zomaar. Bij het kind dat in een kritische omgeving is opgevoed, verdiept dit zich juist, omdat het gebaseerd op die waarden, zichzelf allerlei (valse) overtuigingen heeft aangepraat, waardoor het lijkt alsof al zijn zelfwaarde en persoonlijke groei niet meer vanzelfsprekend is. Wat vervolgens gebeurt, is dat hij of zij een leven opbouwt dat die zelfwaarde en overtuigingen weerspiegelt.

Dus als jij jezelf bijvoorbeeld een waardeloos persoon vindt, dan bouw je daar ook een leven omheen dat dat gevoel voor jezelf rechtvaardigt. Je zoekt onbewust situaties en mensen op die je gevoel van waardeloosheid over jezelf bevestigen. Je hebt dit helemaal niet in de gaten en je vraagt je af waarom je altijd in dezelfde relaties belandt, altijd dezelfde soort mensen tegenkomt die niet goed voor je zijn en waarom je altijd banen hebt waarin je je ongelukkig voelt.

Als je je hier niet bewust van wordt, dan gaat dit je hele leven door. De manier waarop je naar jezelf kijkt, beïnvloedt alles wat je doet. Als jij van jezelf vindt dat je niet goed genoeg bent, dan ga je onbewust alles opzoeken wat dat bevestigt. Je zoekt onbewust partners uit die je ook zo behandelen, werkgevers, vrienden, enzovoort die je lage zelfwaarde bevestigen.

De gevangenis van onbewuste overtuigingen

Je gaat jezelf onbewust ook nog de schuld geven van het leven dat je leidt. Eigenlijk heb je, zonder dat je het doorhebt, een soort gevangenis om jezelf heen gebouwd. Buiten die gevangenis ligt een heel nieuw leven, maar dat ligt buiten jouw bereik, tot je je bewust wordt van het feit dat jij zelf de sleutel in handen hebt waarmee je kunt ontsnappen.

Ontsnappen is dus: bewust worden van je eigen overtuigingen en het bijbehorende onbewuste gedrag. Hoe kom je daarachter? Dat gebeurt niet zomaar, omdat de meesten van ons hun hele leven op de automatische piloot leven. Bewust worden van overtuigingen die je niet langer dienen maar je leven beperken, gebeurt niet van de ene op de andere dag. Vaak gaat daar iets aan vooraf dat je “wakker schudt”.

Dit kunnen gebeurtenissen zijn zoals het plotseling verliezen van je baan, een relatie, ziekte of iets anders wat je leven ernstig verstoort. Op dat moment word je als het ware gedwongen om na te denken over je leven. Voor velen is dat zelfs een midlifecrisis of burn-out.

Vaak komen mensen dan in een traject terecht waarin ze hulp zoeken bij een therapeut, coach of een andere vorm van hulpverlening. Als ik naar mezelf kijk, is het precies zo gegaan. Pas toen ik bij de juiste therapeut terechtkwam, kwam ik erachter wat ik mijn hele leven onbewust had gedaan, waardoor ik het leven was gaan leiden dat ik had. Het was net alsof iemand me een film liet zien waarin ik zelf speelde en al mijn zelfaangepraatte overtuigingen blootlegde.

---

Hoe onbewuste patronen je leven bepalen

De oude film in je hoofd en de impact op je zelfwaarde

Het was net alsof al die overtuigingen die ik over mezelf had, een soort “rollen” waren die door verschillende acteurs werden gespeeld in een film die ik zelf gecreëerd had. Die film representeerde mijn leven. Mijn film zat vol met verschillende acteurs die overtuigingen over mezelf representeerden.

Aangezien we met meerdere overtuigingen van onszelf te maken hebben, hebben we ook vele acteurs die die overtuigingen bij zich dragen en ons dagelijkse leven beïnvloeden. Ik zie het leven dan ook als een film waarin die verschillende acteurs spelen. Het probleem is vaak dat de overtuigingen die we over onszelf hebben, verouderd zijn en gebaseerd op het verleden. Je kunt zeggen dat velen van ons nog in een verouderde film zitten die al lang niet meer in de bioscoop draait.

We hebben dat niet in de gaten omdat die overtuigingen en de acteurs die ze in stand houden zich bevinden in ons onderbewustzijn. Het is automatisch gedrag. Het goede nieuws is dat, als je je eenmaal bewust bent van de oude film die zich in je hoofd afspeelt, je ook snel zult ontdekken welke oude overtuigingen zich nog steeds in je afspelen die helemaal niet waar zijn en enkel gebaseerd op gebeurtenissen uit het verleden.

In de komende blogberichten zal ik je daarom meenemen in mijn oude film en je vertellen hoe mijn oude overtuigingen, gespeeld door mijn acteurs, mijn hele leven en zelfwaarde hebben beïnvloed. Te beginnen bij de acteur die verantwoordelijk was voor mijn altijd bescheiden en terughoudende gedrag.

Mijn eigen film: Oud vs. Nieuw

Acteur 1: De Bescheidene

Hoe meer ik over mijn eigen film nadacht, hoe meer bewust ik werd over welke rollen welke acteurs speelde. Een van die acteurs representeerde de bescheiden ik. Ik had namelijk de overtuiging dat als ik mezelf maar altijd klein, bescheiden en onopvallend hield, ik uit de problemen zou blijven. Dan zouden me de mishandelingen zoals in mijn kindertijd voorkwamen bespaard blijven.

Jarenlang dacht ik dat bescheidenheid een deugd was. Dat het goed was om jezelf weg te cijferen, niet te veel ruimte in te nemen en bovenal door iedereen aardig gevonden te worden. Maar ergens onderweg veranderde die bescheidenheid in een masker, een rol die ik speelde zonder het te beseffen.

Een rol die ooit bedoeld was om me te beschermen, maar me later gevangen hield.
Die rol werd gespeeld door een deel van mij dat ik later “De Bescheidene” noemde. Hij verscheen toen ik nog een kind was, met één missie: mij uit de problemen houden. En dat deed hij goed. Alleen vergat hij te stoppen toen het gevaar allang voorbij was.

Bescherming door bescheidenheid: zelfwaarde en oude overtuigingen herkennen

Vroeger probeerde hij me te beschermen tegen de mishandelingen van mijn stiefmoeder. Hij leerde me dat onzichtbaarheid veiligheid betekende. Als ik me maar klein, gehoorzaam en onopvallend gedroeg, bleef ik uit de problemen. Ik wou vooral niet opvallen en iets verkeerds doen. Want als ik iets “verkeerds” deed, wachtte er straf, of erger, afwijzing en op straat gezet worden. Dat gebeurde namelijk regelmatig.

Eén ding stond vast: opvallen was uit den boze.
De Bescheidene dacht dat als ik maar braaf was, me aanpaste en niemand tot last was, ik liefde en aandacht zou krijgen waar ik naar op zoek was. Dus hield hij me stil, volgzaam, en altijd gericht op wat anderen nodig hadden. Hij hoopte dat ik daardoor niet alleen veilig bleef, maar ook eindelijk gezien zou worden.

Bescheidenheid op school en in het volwassen leven: zelfwaarde en zelfbewustzijn vergroten

Op school werkte hij verder. Hij vergeleek me met populaire kinderen, met goede cijfers en dure kleren. Zij kregen waardering, iets wat ik thuis nooit kreeg. Dus probeerde De Bescheidene te compenseren: extra aardig doen, overmatig behulpzaam zijn, constant zijn best doen om erbij te horen. Zonder het door te hebben, hield hij me klein. Want in zijn wereld was aardig en bescheiden zijn de enige manier om niet afgewezen te worden.

In mijn volwassen leven reisde De Bescheidene gewoon mee. Hij dacht dat ik nog steeds dat jongetje was van vroeger, afhankelijk van andermans goedkeuring. Dus bleef hij aan het stuur: klein blijven, bescheiden zijn, iedereen te vriend houden. Want als ik dat niet deed, zou ik misschien weer verlaten of “gestraft” worden.
Zelfs toen ik allang volwassen was, nam hij nog steeds de leiding over zodra er spanning of afwijzing dreigde.

Hij dacht dat ik alleen geaccepteerd kon worden als ik voldeed aan een ideaalbeeld: lang, sterk, zelfverzekerd, slim, succesvol. En omdat ik in zijn ogen niet aan dat plaatje voldeed, probeerde hij het te compenseren door me nog bescheidener te maken.

De keerzijde van bescheidenheid: zelfvertrouwen en zelfwaarde opbouwen

“Als René maar aardig is, altijd klaarstaat voor anderen, nooit klaagt, dan zal hij vast wel geaccepteerd worden,” dacht hij.
Maar wat goed bedoeld was, werkte averechts, want mijn lage zelfwaarde straalde ik aan alle kanten uit.

Mijn wereld werd klein. Mijn relaties bleven uit. Familiebanden verwaterden. Op het werk liep ik op mijn tenen tot ik instortte in een burn-out. Daar stond ik dan: de bescheiden man die dacht dat vriendelijkheid en bescheidenheid hem geluk zou brengen, maar vooral uitgeput en leeg was geraakt.
Het was tijd om deze acteur onder de loep te nemen. In mijn zoektocht naar hulp kwam ik op het pad van de juiste therapeut die me vertelde over wat wij onszelf vaak allemaal aanpraatte, vaak gebaseerd op leugens en onjuist heden.

Van overleven naar leven: zelfwaarde terugwinnen met De Echte

Dankzij therapie begon ik te zien hoe diep De Bescheidene verweven was met mijn identiteit. Hij had mijn leven bestuurd vanuit angst, niet vanuit vrijheid. Ik zat gevangen in een film die allang niet meer draaide, een script dat geschreven was door een kind dat enkel wilde overleven.

Toen kwam het moment van omkering.
Ik besloot zelf weer regisseur te worden van mijn eigen film. Niet langer de hoofdrol laten spelen door angst, maar door authenticiteit.
Ik schreef een nieuw script, een nieuwe film: “De Omkeer.”

In deze nieuwe film mocht De Bescheidene eindelijk rusten. Zijn oude rol hoorde bij het verleden. In mijn nieuwe film kreeg hij een andere naam: “De Echte.”
Hij mocht weer gewoon zijn wie hij was, met imperfecties, twijfels, emoties. Hij hoefde niet langer te presteren of aardig gevonden te worden om bestaansrecht te hebben. Zelfwaarde keerde langzaam maar zeker weer terug.

De Echte mocht falen, fouten maken, mensen teleurstellen of zelfs boos maken. Want hij is niet verantwoordelijk voor de gevoelens van anderen.
De Echte zegt wat hij denkt, voelt wat hij voelt en neemt zijn eigen beslissingen, ook als niet iedereen dat begrijpt.

Hij hoeft geen goedkeuring meer. Hij leeft niet langer in dienst van andermans verwachtingen.
Hij is wie hij is: goed genoeg, menselijk, vrij.
En zo begon mijn nieuwe film, zonder masker, zonder script van vroeger.
Een film waarin ik eindelijk mezelf speel waarin mijn zelfwaarde niet afhangt van de buitenwereld.

Reflectievragen voor jezelf: zelfwaarde en persoonlijke groei oefeningen

Als je dit leest en merkt dat iets in je resoneert, stel jezelf dan eens deze vragen:

• Welke oude overtuigingen van jezelf draag je nog bij je?
• Waarom zijn die er nog? Wat zeg je tegen jezelf?
• Wat wil je met deze overtuigingen bereiken?
• Helpen ze je om je doel te bereiken?
• Wat zou er gebeuren als je die overtuigingen los zou laten?
• Ben jij wel eens bescheiden of ben je dat altijd?
• Waarom ben je dat?
• Hangt jouw zelfwaarde af van de mensen om je heen?

Word regisseur van je eigen leven: zelfwaarde, zelfbewustzijn en vrijheid

Als je naar je eigen film zou kijken met al je acteurs, welke rollen zouden die spelen?
Zou je ze andere rollen willen geven?
Zou je een hele nieuwe film willen maken?
Hoe zou het voor je zijn als je regisseur wordt van die film, welke (andere, nieuwe) keuzes zou je maken?

Bescheidenheid siert de mens. Maar soms slaan we daar in door. We houden ons onnodig in en durven onze mening niet te geven. Niet omdat we die niet hebben, maar eerder omdat we bang zijn voor afwijzing en conflict.

Maar doordat we dat doen houden we ons gevangen in situaties die ongewenst zijn en bij mensen die niet bij ons passen. Want als we heel ons leven op eierschalen moeten lopen uit angst iemand te kwetsen zullen we nooit onszelf kunnen worden en altijd ons aan moeten passen aan anderen.

Op een gegeven moment hebben we zoveel verschillende maskers gedragen dat we niet meer weten wie we zijn. Het lijkt alsof we geen eigen identiteit meer hebben. Er komt onherroepelijk een moment waarin we dat achterkomen. Ik heb het zelf allemaal meegemaakt en dat was een van de heftigste periodes die ik ooit in mijn leven heb gehad, een identiteitscrisis.

Het leven zonder zelfwaarde dat niet meer klopt

Niet meer weten wie je eigenlijk bent. Je komt achter dat heel je leven niet meer klopt en je nooit je eigen leven geleefd hebt. Maar je weet ook niet wie je wel bent. Maar zoals elk nadeel ook een voordeel heeft, kan dit juist de opening zijn voor een heel nieuw leven. Als je bereidt bent om diep in jezelf te graven. Bij mij begon het door door mijn bescheidenheid langzaam maar zeker los te laten en me af te vragen waarom ik me altijd zo gedroeg.

Bescheidenheid is mooi zolang het niet jezelf kleiner maakt.Je bent goed zoals je bent, je authentieke zelf.
Sta op als regisseur van je eigen leven. Geef je acteurs nieuwe rollen, laat de oude scripts los, en speel eindelijk de hoofdrol van wie je echt bent. Jouw film. Jouw regie. Jouw vrijheid.

Tot slot heb ik nog een oefening voor je die je op jezelf kunt toepassen. Waarom is deze oefening belangrijk? Hoe meer je deze oefening op jezelf toepast, hoe meer “eigen” het gaat worden en dan wordt het duidelijker welk oud verhaal je nog inzit. Deze oefening kun je toepassen op al de overtuigingen waarvan je je bewust bent en moeite hebt om los te laten. Pas deze daarom ook regelmatig op jezelf toe.

🎬 Oefening: De Echte stapt het podium op – zelfwaarde praktisch toepassen

1. Sta stil. Waar je ook bent, op straat, in je kamer, zet je voeten stevig neer. Voel het gewicht.
2. Adem in. Stel je voor dat je inademt in je borst, tot je voelt dat je letterlijk ruimte inneemt. Niet opgeblazen, gewoon aanwezig.
3. Zie de oude set voor je. De film van vroeger: donkere belichting, spanning in de lucht, De Bescheidene die zich klein houdt. Laat die scène langzaam vervagen, alsof het doek neergaat na de laatste opname.
4. Voel de nieuwe set. Zonlicht. Frisse lucht. Jij achter de camera. De Echte loopt het beeld in: ontspannen schouders, open blik, zonder haast.
5. Zeg (hardop of in jezelf): “Ik ben hier. Dit is mijn film. Ik speel mijn rol zoals ik echt ben.”
6. Loop verder. Gewoon één stap zetten. Dat is het moment waarop De Echte zijn eerste scène speelt.

De film draait pas weer als jij opstaat voor je eigen scene.

Photo`s by Ruslan Fatihov , Vitalii Khodzinskyi and Nik on Unsplash