Je kent het maar al te goed, je innerlijke criticus. Dat vervelende, knagende en zware gevoel waar je door overspoeld wordt als iemand een (voor jouw gevoel) vervelende opmerking maakt. Die opmerking wakkert dat kritische stemmetje in je hoofd aan die vervolgens tegen je zegt: zie je wel? Ik zei het toch?
Vervolgens is heel je dag geruïneerd omdat dat vervelende kritische stemmetje je maar niet met rust laat en je continu herinnerd aan die ene vervelende opmerking. Ik heb ook zo`n stemmetje. En ja, ook ik word er regelmatig door geplaagd. Ik werd er regelmatig door uit mijn slaap gehouden, want snachts werd ik niet afgeleid en kreeg het alle aandacht. Eigenlijk is het geen stemmetje die we horen, maar we ervaren het zo. Het is net alsof het iemand is die ons aan bepaalde dingen over onszelf herinneren en benadrukken, zodat we er aandacht aan blijven schenken. Gek genoeg zijn het altijd negatieve dingen en nooit iets positiefs van onszelf waar dat stemmetje ons aan herinnert. Het zal nooit een keer tegens ons zeggen: “Goed gedaan!” (vul je naam maar in) of tegen je zeggen, “Je bent geweldig!” Nee, dat zijn positieve dingen die altijd heel vluchtig zijn en we heel snel weer vergeten. Wat zou het mooi zijn als het eens andersom zou zijn nietwaar? Dat je alle negatieve feedback over jezelf kon wegwuiven en dat de positieve feedback bij je zou blijven. Zou je van complimenten wakker liggen? Vast niet toch? Dus ja, het zal altijd een innerlijke criticus blijven en nooit zomaar veranderen in een innerlijke aanmoediger. De innerlijke criticus zal ons altijd herinneren aan onze “zwakke” plekken. Want er zal altijd iets aan onszelf zijn waar we minder tevreden over zijn en wat beter kan. Daar speelt de innerlijke criticus graag op in. De innerlijke criticus is diegene die ons afremt en bescheiden houdt. Dat hoeft niet altijd negatief te zijn, want hij voorkomt ook dat we doorslaan naar de andere kant: Dat we te arrogant worden, onsympatiek en empatieloos omdat we alleen onszelf belangrijk vinden. Maar soms slaat hij te ver door. Bij sommige van ons, zoals ook bij mezelf heel lang het geval is geweest, is het net alsof we alleen maar een innerlijke criticus hebben en geen aanmoediger om het systeem in balans te houden. We missen een “tegenpool” Dan houden we ons eigen onnodig bescheiden en klein waardoor de innerlijke criticus ons als het ware gevangen houdt in een leven dat zeer beperkt blijft. We blijven vast zitten in leven waarin we ons mischien comfortabel voelen, maar waar ook geen uitdagingen en nieuwe kansen liggen. Bij velen is de balans tussen onszelf bekritiseren en complimenteren verstoord. Dan zien we alleen maar de negatieve dingen over onszelf en hoewel we ook heel veel positieve dingen bezitten, daar zijn we dan “blind” voor. Ik noem zelf mijn eigen innerlijke criticus “de stem uit mijn verleden” Ik ben zelf namelijk heel streng opgevoed en heb vanaf mijn vijfde jaar een narcistische stiefmoeder gehad. Dus vanaf hele jonge leeftijd heb ik puur uit overleving, proberen te voldoen aan een beeld dat mij niet representeerde. Ik probeerde perfect te zijn, geen fouten te maken, alles om maar uit de problemen te blijven. Nu vele jaren later, terwijl mijn stiefmoeder al lang niet meer deel uitmaakte van mijn leven, was het nog steeds alsof zij in me voortleefde. Niet fysiek, maar nog steeds in mijn hoofd in de rol als innerlijke criticus. Waarschijnlijk herken je dit ook bij jezelf als je naar je verleden kijkt. Zonder dat ik het in de gaten had, speelde zij indirect nog steeds de dominante rol in mijn leven. Ik bleef gefocust op alles wat imperfect was over mezelf. Ik stond mezelf niet toe om fouten te maken of te falen. Daarnaast cijferde ik mezelf weg, hield me onnodig klein en bescheiden, alsof ik niet goed genoeg was. Net zoals vroeger. Maar vroeger was niet meer. Alleen was er deel van mij, ik zie het als een cassettebandje dat zichzelf continu afspeelde en omdraaide. Dat cassettebandje was mijn innerlijke criticus. Die dacht dat ik nog steeds in de thuissituatie van vroeger zat. Dus deed hij wat hij altijd deed, proberen me uit de problemen te houden door de nadruk te leggen op al mijn imperfecties. Want ik moest perfect zijn om te voorkomen dat ik mishandeld zou worden door mijn stiefmoeder. Zo hebben we allemaal cassettebandjes uit ons verleden die in ons hoofd zich blijven afspelen. Op die bandjes hoeft niet altijd negativiteit te staan. Er zijn er genoeg die een “normale” opvoeding hebben genoten met liefhebbende ouders en een gezonde thuissituatie. Daar is de balans tussen innerlijke criticus en innerlijke aanmoediger niet verstoord. In een gezonde thuissituatie werd niet gestraft wanneer je faalde maar werd je door je ouders geprezen om het feit dat je het had geprobeerd en aangemoedigd om het te blijven proberen. Omdat om te leren en te groeien je eerst moest falen en daardoor in ging zien wat niet werkte. De kinderen die in die gezonde dynamiek opgroeien hebben ook cassettebandjes, maar die zijn heel anders beschreven dan van kinderen die in een toxische dynamiek opgegroeid zijn. Bij hun is de innerlijke criticus veel minder aanwezig. Ze zijn veel minder kritisch op zichzelf, durven meer omdat ze geen angst hebben om te falen en zijn ook daardoor een stuk gelukkiger en succesvol in het leven. Daarentegen is het kind dat in een toxische thuissituatie is opgegroeid veel kritischer op zichzelf, faalangstig en bescheiden. Daardoor in latere leven een stuk minder gelukkig. Bij hen is de balans tussen innerlijke criticus en aanmoediger compleet zoek. Vaak is er helemaal geen aanmoediger aanwezig. Ze geven zich alleen maar zelfkritiek. Dat kan heel ver gaan. Je kent de situaties vast wel. Iemand maakt een vervelende opmerking over je uiterlijk. Onmiddellijk komt de innerlijke criticus in beeld die zegt: “ze hebben gelijk, je ziet er niet uit” “schaam je!” Of iemand geeft je een kwade blik waardoor je vervolgens denkt: “Het zal vast iets met mij te maken hebben” Wat er vervolgens gebeurd is dat je overspoeld wordt door negatieve gedachtes. De innerlijke criticus neemt de regie over en benoemd alles wat je je kan bedenken dat negatief is over jezelf. Er is niemand die daar tegenin gaat want vroeger in je thuissituatie was dat ook niet het geval. Het helpt om je innerlijke criticus niet te zien als dat “vervelende stemmetje dat je onderuithaalt” maar als iets dat je probeert te helpen. En ik weet hoe lastig dat dat is! Want hoe kun je compassie hebben voor iets dat je alleen maar deprimeert? Ten eerste is het belangrijk om te begrijpen dat je innerlijke criticus daar is omdat het je probeert te helpen om uit de problemen te blijven. Wat de criticus doet is proberen je uit de problemen te houden, juist door jezelf klein te houden en te bekritiseren. Zo weerhoudt angst en zelfkritiek je ervan om risico`s te nemen waardoor je vroeger in de problemen kwam. Het helpt om je innerlijke criticus te erkennen dat hij er is en waarom hij zich vaak meldt op de momenten dat je het al moeilijk hebt. Je kunt in je gedachten of hardop tegen jezelf zeggen: “Innerlijke criticus, ik hoor je en ik snap waarom je dit tegen me zegt” Alles even op een rijtje om dat dominante innerlijke stemmetje niet de overhand te geven. Wat je moet proberen is de regie terug te nemen over jezelf wat nu nog in handen is van die innerlijke criticus. We hebben allemaal wat ik noem een “cassettebandje” in ons hoofd dat informatie bevat uit ons verleden. Die informatie wordt geraadpleegd op het moment dat we ons in soortgelijke situaties bevinden dat vergelijkbaar is met een situatie uit het verleden. Voor iedereen is dat anders. De innerlijke criticus is niemand anders dan iemand die ons waarschuwt voor de gevolgen van een bepaalde situatie vergelijkbaar met ons verleden. Het wil ons helpen door kritisch te zijn. Het wil gevoelens van angst veroorzaken zodat we ons verbeteren en beter voorbereiden op “het gevaar” Maar deze innerlijke criticus leeft nog in het verleden. Het heeft niet in de gaten dat de situatie nu anders is dan toen. Met compassie en begrip zorgen we ervoor dat onze innerlijke criticus milder en meer steunend wordt. Hoe vaak heb jij last van je innerlijke criticus? Hoe ga je ermee om? Hoe is de balans tussen je aanmoediger en je criticus? Ik hoop dat deze blog post je wat meer inzichten heeft gegeven over jouw innerlijke criticus.
Het blijft je maar herinneren aan alles wat je niet goed vind van jezelf wat die ene vervelende opmerking zou moeten rechtvaardigen...
Wat is dat stemmetje en waarom noemen we hem innerlijke criticus?
Dat is hetzelfde als iemand ons een welgemeend compliment geeft en we vervolgens het wegwuiven. Dan zegt datzelfde stemmetje: “Ach dat zeggen ze alleen maar om me op te vrolijken.” Of: “Dat menen ze toch niet.”Zwakke plekken
We blijven daarin zitten omdat we bang zijn om te falen. Onze innerlijke criticus waarschuwt ons daar continu voor en zegt “Doe maar niet want daar ben jij niet goed genoeg voor” of hij zegt “Laat maar zitten dat lukt je toch nooit” Het houdt ons gevangen in wat Ik noem een “zelf gecreëerde mentale gevangenis”Waarom de balans met je innerlijke criticus vaak verstoord is
Hoe komt dat toch? Hoe komt het dat de ene persoon die vervelende opmerking of kritiek van een ander zo van zich af laat glijden en zich er niks van aantrekt en de ander in zo`n geval het liefst wegkruipt in een hoekje?Innerlijke criticus en de cassettebandjes uit je verleden
Cassettebandjes uit ons verleden
Toxische dynamiek
Toen stond er ook niemand voor je op en was je op jezelf aangewezen. Daardoor is er geen balans tussen positiviteit en negativiteit. En blijf je in een negatieve spiraal zitten dat zich maar blijft herhalen in soortgelijke situaties.Hoe ga je om met je innerlijke criticus?
Het kritische stemmetje probeert ervoor te zorgen dat je je gaat “verbeteren” zodat je in het vervolg niet weer in dezelfde vervelende situaties terecht komt. Verbeteren in de zin van jezelf aanpassen aan die andere partij in de hoop dat ze je de volgende keer met rust laten.
Immers, als jij je aangepast hebt aan wat die ander wou door die vervelende opmerking naar je te maken doen ze het de volgende keer niet meer. Dus de motivatie achter je innerlijke criticus is altijd om je te helpen, je te beschermen. Want dat hielp ook tegen situaties uit je verleden.Erken je innerlijke criticus
“Maar hoe goed je bedoeling ook is, om me te helpen, helpt me in deze situatie niet” “Ik ben nu een volwassen man/vrouw en ik bevind me niet meer in die situatie van vroeger” “Ik waardeer je hulp, maar dat is nu niet nodig”
En ja dat is moeilijk! Maar de beste manier is om het te erkennen en compassie voor tonen.
Het is een deel van jou dat je alleen maar wil helpen.
Afsluiting
Wil je naar aanleiding hiervan graag weten welke methodes er nog meer zijn om met je innerlijke criticus om te gaan? Dan hoor ik graag van je.